Survesta historica
765
Entras ina donaziun digl uestg Tello ei la claustra da Mustér vegnida 765 tier igl emprem possess en la vischnaunca da Trun.
Restonzas da baghetgs precedents agl edifeci dad oz, ein vegni alla glisch 1989 entras excavaziuns archeologicas. Quellas tonschan forsa anavos tochen 765.
naven da 1424
La cuort claustrala daventa sedia e liug da dertgira per la Ligia Grischa.
1588
Sut igl avat Nicolaus Tyron da Trun vegn construiu in baghetg pli grond en vesta all’impurtonza carschenta dalla Ligia Grischa.
1674-1679
Avat Adalbert II de Medel (1655-1696) lai ereger il niev edifeci baroc.
all'entschatta dil 18avel secul
Avat Adalbert III Defuns terminescha igl interiur.
1859
Ord motivs finanzials (barschament dalla claustra 1846) venda quella 1859 cuort e beins a Gion Giachen Cavegn da Dardin, sesents a Madrid.
1932-1934
Cumpra e sanaziun totala digl edifeci che vegn surdaus alla Fundaziun Cuort Ligia Grischa.
1934
Avertura dil Museum Sursilvan.
1989-1992
Renovaziun extendida, il museum vegn endrizzaus en la fuorma hodierna.
La sala da dertgira
La secunda alzada ei la «belle étage» per propi dalla Cuort claustrala e cumpeglia las pli impurtontas stanzas historicas sco la sala dils causligia en l’ala vest e la stiva digl avat en l’ala ost. La sala da dertgira (dils landrechters ni causligia) ei gia dall’erecziun dil baghetg baroc enneu stada concepida per retscheiver ils delegai, ils mess dalla Ligia Grischa a lur seduta annuala. Ils delegai dalla Ligia Grisch seradunavan pil di da s. Gieri per elecziuns e dertgira, sut il presidi dil Landrechter.
Sco ei cunvegneva a quella funcziun, ha avat Adalbert III Defuns incaricau entuorn 1700 il pader e pictur-artist Fridolin Eggert da Mustér da decorar quella sala che mesira 8 sin 5 meters rehamein cun picturas. Alla scumiada dil 17avel e l’entschatta dil 18avel secul ha Eggert realisau pliras ovras artisticas en Surselva. La reha decoraziun en la sala da dertgira va bein a prau cun sia ovra principala da 1690 en la baselgia da Nossadunna dalla Glisch sur il vitg da Trun.
El center dall’entira decoraziun dil plantschiu su dalla sala dils Lanrechters secatta in madagliun oval che representa igl engirament dalla Ligia Grischa sut igl ischi a Trun. Enamiez stat sco primas dalla Ligia, igl aval Pieder da Pultengia, da siu maun dretg il barun Hans da Razén, seniester il cont Hans da Sax-Mesauc e davos quels la glieud da lur segneradis. Ina inscripziun giudapeis dils caus dalla Ligia declara la scena: «Sic Grisaei foedus percuserunt» - «Aschia han ils Grischs fundau la Ligia».
La fundaziun dalla Ligia Grischa vegn era documentada en autras stanzas dil museum.
Stiva e combra digl avat
Avat Adalbert II de Medell ha schau construir la cuort claustrala 1674-79 e 1682 iI custeivel tabliau en la stiva abbaziala entras iI frater Pieder Solèr da Schluein. Quei tabliau en lenn dir indigen ei bein la capodovra dil frater, ch’ha en sia mudestadad indicau siu num mo sil dies d’in dils truchets.
Era quella stiva veva oriundamein in arviul. Per curclar quei arviul e tuttina mantener ina andanta altezia, ha Solèr construiu il plantschiu su en duas alzadas.
La part sut dil plantschiu su cuntegn 16 truchets; il center dil plantschiu ei formaus cun cassettas en fuorma d'ina steila cun igl uoppen digl avat Adalbert II de Medell. Il num da quei avat ei era enscrets sur igl esch che meina dalla stiva en la combra da durmir. En quella combra catt’ins sper ina scaffa dil 17avel tschentaner il sulet tgamin aviert dalla casa.
Stiva e combra da pader Placi a Spescha
lgl arviul dalla stiva tablegiada ei cuvretgs cun in tabliau en lenn stgein en duas alzadas, giusut cun truchets ed amiez en fuorma d'ina steila da cassetta cun igl uoppen digl avat Adalbert Ill Defuns, malegiaus 1697. Quella stanza ei vegnida tablegiada pér 1706 dil frater Pieder Solèr. In detagl remarcabel: Stiva e combra vegnan scaldadas dalla medema pegna scalegl.
Questa stiva e combra ha dau albiert a pader Placi a Spescha duront ses davos 16 onns. En la stiva catt’ins aunc oz zacons utensils digl alpinist pader Placi, per exempel siu perspectiv e siu fest da viandar. En la combra ei pader Placi morts ils 14 d’uost 1833. Sin pugn da mort duei el ver detg: “Ussa dat la baracca ensemen”.
Muort ses interess multifars e sias perscrutaziuns da different gener san ins numnar el in dils emprems alpinists e scienziai da nossa regiun. El ei staus il pli enconuschent e renomau cussadent dallas localitads che portan siu num.
Cuschina veglia
Quei local architectonicamein fascinont cun arviul, plattas da crap giun plaun e tgamin aviert surveva primarmein sco gronda cuschina. Cheu vegnevan ils conventuals, ils delegai dalla Ligia Grischa e hosps spisgentai. La primavera 2022 ein ils plantschius su e las preits vegnidas restauradas en collaboraziun cun la Tgira da monuments per scuvierer il mir original brinner. Il crap muossa igl uoppen dalla famiglia Cavegn ch'ei stada possessura privata dalla casa naven da 1859 tochen all'entschatta dils onns 1930.
Il lungatg romontsch
Bunamein l’entira retscha dalla «Gasetta Romontscha» ed dalla «Quotidiana» en fuorma ligiada ei accessibla a tuts interessai.
Stanzas d'exposiziun
Informaziuns dall'exposiziun 'GRISCH' a caschun dalla fiasta '600 onns Ligia Grischa'.
Documents per cargar: Formular d'annunzia, reglament ed informaziuns dallas stanzas.